Wakacje to czas, gdy wielu nastolatków chce dorobić do kieszonkowego. Sto lat temu dzieci pracowały, by przeżyć… Widok 13-, 14-letnich robotników w fabrykach czy zakładach rzemieślniczych nie był niczym nadzwyczajnym. Dzieci wykonywały nawet bardzo niebezpieczne i ciężkie prace.

Pracodawcy często poszukiwali małoletnich przez ogłoszenia prasowe. To tylko kilka przykładów anonsów opublikowanych latem 1920 r.: „Potrzebna dziewczynka lat 14–16 do dwojga dzieci”, „Potrzeba zaraz dwóch chłopców do kawiarni”, „Dziewczynka lat 13–15 na posyłki do magazynu obuwia”, „Dziewczynka do sprzątania zakładu fotograficznego”, „Chłopiec i dziewczynka do roznoszenia listów”.

Stałym elementem miejskiego krajobrazu były w 1920 r. drobne sylwetki małych roznosicieli gazet. Chłopcy ci, często bosi i w obdartych ubraniach, wykrzykiwali najświeższe nowiny, zachęcając przechodniów do kupowania prasy. Wielu roznosicieli było w zasadzie dziećmi ulicy, pozbawionymi domu i rodziny. Nad ich losem pochyliła się Helena Paderewska, żona wielkiego kompozytora Ignacego Paderewskiego. Kiedy dowiedziała się, że mali gazeciarze z Warszawy toną w długach, a ich klub – jedyne miejsce, gdzie mogli zjeść ciepły posiłek i odpocząć – został zlikwidowany, natychmiast podjęła interwencję. Długi spłacono, a Biały Krzyż, którym kierowała pani Paderewska, udzielił klubowi zapomogi na dalszą działalność.

Przepisy o ochronie dzieci i młodocianych pracowników weszły w życie dopiero po wojnie polsko-bolszewickiej – w ramach ustawy konstytucyjnej z 17 marca 1921 r. Zakazano pracy zarobkowej osób poniżej 15. roku życia oraz zatrudniania na stałe dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. Ustawy uchwalane w kolejnych latach rozszerzały ochronę dzieci przed nieuczciwymi pracodawcami i utratą możliwości nauki w szkole. Dziś nastolatki mogą pracować, o ile uzyskają zgodę rodziców oraz inspektora pracy, a także zaświadczenie od lekarza. Inaczej niż sto lat temu, prawo chroni nieletnich przed pracą, która mogłaby zagrażać ich rozwojowi psychofizycznemu, zdrowiu i życiu.